A-F - G-K - L-R - S-Ż

Sabotaż – forma walki, również cywilnej, z wrogiem. Polegała na uchylaniu się od pracy na rzecz Niemców, wadliwym jej wykonywaniu lub uszkadzaniu bądź niszczeniu maszyn i narzędzi.

Sonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna, skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych w Krakowie. 6 listopada 1939 r. Niemcy pod pretekstem rozmowy o nowych warunkach funkcjonowania uczelni zaprosili na spotkanie profesorów uniwersyteckich. W trakcie spotkania 184 profesorów zostało aresztowanych i wywiezionych do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Po międzynarodowych protestach, 101 uwięzionych uwolniono w lutym 1940 r.

Syjoniści– przedstawiciele żydowskiego ruchu politycznego i społecznego, który dążył do stworzenia własnego państwa na terenie Palestyny.

Szare Szeregi – konspiracyjna nazwa Związku Harcerstwa Polskiego. Organizacja włączyła się do działalności konspiracyjnej i zbrojnej prowadzonej przez Armię Krajową. Początkowo obejmowała młodzież powyżej 17 lat, w 1942 r. granicę wieku obniżono do lat 12. Stan liczebny organizacji wynosił ok. 10 tys. osób, działających w trzech grupach wiekowych ("Grupy Szturmowe", "Bojowe Szkoły", "Zawisza"). Do najbardziej znanych akcji zbrojnych Szarych Szeregów należą: akcja pod Arsenałem (uwolnienie 25 więźniów z niemieckiego konwoju policyjnego), akcja Kutschera (zamach na komendanta warszawskiej policji i SS Franza Kutscherę).

Szmalcownicy – osoby szantażujące ukrywających się poza gettem Żydów i pomagających im Polaków. Przypadki szmalcownictwa były karane wyrokiem śmierci przez konspiracyjny wymiar sprawiedliwości.

Szmugiel – przemyt żywności ze wsi do miasta.

Taktyka salami - sposób zdobywania władzy przez partie komunistyczne krajów będących pod wpływami ZSRR, po II wojnie światowej. Taktyka składała się z trzech etapów. W pierwszym działacze komunistyczni pozornie podporządkowywali się demokratycznym zasadom, przejmowali kluczowe stanowiska w rządzie, w tym kontrolę nad armią i policją i służbami specjalnymi. W drugim etapie rozpoczynano represje wobec organizacji demokratycznych, zaczynając od prawicy a kończąc na demokratycznej lewicy. Trzeci etap to ostateczna likwidacja legalnej opozycji i ogłoszenie zwycięstwa „demokracji ludowej” nad „demokracją burżuazyjną”. Taka taktyka została zastosowana we wszystkich państwach "wyzwolonych" przez ZSRR – w Czechosłowacji (zamach stanu), a za pomocą fałszowania wyników wyborów w Polsce, Węgrzech, Bułgarii, Jugosławii, Albanii i Rumunii.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) – rząd Rzeczypospolitej Polskiej, powołany 28 czerwca 1945 r. przez prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta. Podstawą do jego powołania było porozumienie, pomiędzy politykami KRN i Rządem Tymczasowym RP, a częścią polityków emigracyjnych skupionych wokół S. Mikołajczyka, zawarte na konferencji w Moskwie, w czerwcu 1945 r. Powołanie tego rządu było realizacją postanowień jałtańskich, a gabinet miał być uznany przez mocarstwa zachodnie. Na czele rządu stanął formalnie działacz PPS Edward Osóbka – Morawski.

Uniwersytet Georgetown (am. Georgetown University) – najstarszy prywatny katolicki uniwersytet w Stanach Zjednoczonych, działający w waszyngtońskiej dzielnicy Georgetown. Powstał w 1789 r. Związani byli z nim m.in. Jan Karski, Zbigniew Brzezinski czy Madeleine Albright. W gronie absolwentów znajduje się Bill Clinton.

Volksdeutsch (lub folksdojcz) – w okresie okupacji niemieckiej: obywatel polski przyznający się do pochodzenia niemieckiego, wpisany na tzw. volkslistę, gwarantującą mu specjalne przywileje. W Generalnym Gubernatorstwie folksdojcze uważani byli za zdrajców.

"Wawer" – konspiracyjna Organizacja Małego Sabotażu "Wawer", nazwana tak dla uczczenia ofiar masowej egzekucji w Wawrze - 27 grudnia 1939 r., kierowana przez Aleksandra Kamińskiego, rozpoczęła działalność 5 listopada 1940 r., (por. mały sabotaż).

Yad Vashem - Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu "Yad Vashem" jest instytucja państwa Izrael poświęconą podtrzymywaniu pamięci o ofiarach Holokaustu i badaniu jego historii. Jedną z jego funkcji jest upamiętnianie osób i instytucji, które podczas II wojny światowej pomagały Żydom.

Yom Ha-Shoa - dzień pamięci o Holokauście obchodzony w Izraelu, a także przez całą diasporę żydowską, 27 dnia miesiąca Nisan (maj/czerwiec).

Żegota (Rada Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu na Kraj) – organizacja Polskiego Państwa Podziemnego powołana w grudniu 1942 r. do kierowania akcją ratowania Żydów. Wśród pracowników "Żegoty" byli m. in. Zofia Kossak – Szczucka, Irena Sendlerowa i Władysław Bartoszewski.

Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) – konspiracyjna organizacja zbrojna w getcie warszawskim związana z lewicą założona w lipcu 1942 r., dowodzona przez Mordechaja Anielewicza. Uzbrajana przez AK i podziemie komunistyczne organizacja prowadziła w getcie propagandę oporu, zwalczała członków żydowskich organizacji kolaboracyjnych, likwidowała skazanych na śmierć konfidentów. Większość członków ŻOB-u zginęła w powstaniu w getcie w dniach 19 kwietnia – 16 maja 1943 r. Pluton ocalałych bojowników ŻOB walczył potem Powstaniu Warszawskim.