WARTO WIEDZIEĆ
SŁOWNIK POJĘĆ SŁOWNIK BIOGRAFICZNY BIBLIOGRAFIA
SŁOWNIK POJĘĆ

A-F - G-K - L-R - S-Ż

Akcja AB (Außerordentliche Befriedungsaktion) – nadzwyczajna akcja pacyfikacyjna zakładająca planową likwidację polskiej inteligencji. Jej głównym celem było pozbawienie Polaków przywództwa politycznego, intelektualnego i duchowego. Niemcy rozpoczęli akcję w czerwcu 1940 r. na terenach Generalnego Gubernatorstwa (GG), kontynuowali ją na terenach wschodnich województw, zajętych w czerwcu 1941 r. Wśród co najmniej 6500 ofiar akcji byli przedstawiciele polskiej elity politycznej i kulturalnej m.in. Maciej Rataj (marszałek Sejmu) i Janusz Kusociński (olimpijczyk), (zob. też Sonderaktion Krakau).

Akcja N – dezinformacyjna akcja Armii Krajowej, polegająca na szerzeniu wśród Niemców propagandy antywojennej i fałszywych informacji o opozycji antyhitlerowskiej w Niemczech. Celowi temu służyły publikacje w języku niemieckim z podpisami wskazującymi, że pochodzą od niemieckich tajnych organizacji opozycyjnych.

Antysemityzm – postawa, ideologia, lub zespół przesądów uzasadniających wrogą postawę wobec Żydów. W szerszym znaczeniu oznacza agresję słowną lub fizyczną, szerzenie nieprzychylnych stereotypów i sądów uogólniających i kierowanie się uprzedzeniami wobec Żydów.

Armia Krajowa – konspiracyjne siły zbrojne podlegające Naczelnemu Wodzowi i władzom RP w Londynie, działające w przedwojennych granicach Polski, pozostających pod okupacją niemiecką. Była największą, konspiracyjną armią w okupowanej Europie, (por. schemat Polskiego Państwa Podziemnego).

Aryjskie papiery – fałszywe dokumenty, używane przez osoby pochodzenia żydowskiego, umożliwiające przebywanie "po aryjskiej stronie" czyli poza murami getta. Terminologia ta była związana z nazistowską ideologią rasową, w której "aryjczycy" czyli narody pochodzenia indoeuropejskiego (w tym również Polacy) mieli być rasowo lepsi on ludów nieindoeuropejskich (czyli semitów – Żydów).

Ausweis – rodzaj legitymacji poświadczającej zatrudnienie.

"Biuletyn Informacyjny"konspiracyjny tygodnik, wydawany od
5 listopada 1939 r. do 19 stycznia 1945 r., centralny organ prasowy ZWZ – AK, redagowany przez Aleksandra Kamińskiego. Był najważniejszym pismem konspiracyjnym w okupowanej Polsce, jego nakład sięgał 40 tysięcy egzemplarzy.

Bund – Powszechny Żydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce i Rosji. Lewicowa partia żydowska, działająca od końca XIX w. do lat 40. XX w. W czasie II wojny światowej członkowie partii organizowali żydowski ruch oporu. Do Bundu należeli m.in. Michał Klepfisz, Marek Edelman, Szmul Zygelbojm.

Dywersja – działania zbrojne na zapleczu wroga, polegające na uszkadzaniu lub niszczeniu sił zbrojnych wroga np. wysadzanie pociągów, niszczenie linii kolejowych, atakowanie posterunków wojska czy policji. Za akty dywersyjne uznawano również akcje samoobrony (odbijanie więźniów, likwidowanie konfidentów), odwetu (zamachy na wysokich funkcjonariuszy SS i Gestapo) i zdobywanie zaopatrzenia, (por. schemat Polskiego Państwa Podziemnego).

Eksterminacja – wyniszczenie lub masowa zagłada wybranych grup ludności z powodów rasowych, religijnych lub politycznych.

Emisariusz – wysłannik zapewniający komunikację pomiędzy władzami RP na uchodźstwie (w Londynie) a ośrodkami kierowniczymi Polskiego Państwa Podziemnego, który posiadał pełnomocnictwa do wykonania zadań szczególnej wagi. Jego misja była jedyną możliwą formą przekazu informacji w warunkach wojennych. Emisariusz w ramach swojej misji odbywał spotkania z najważniejszymi przywódcami politycznymi i wojskowymi w kraju i na emigracji i był wtajemniczony w treść przenoszonych rozkazów i instrukcji, (por. kurier).

Fałszywe dokumenty (lewe papiery) - wielokrotnie działacze konspiracyjni używali fałszywych dokumentów i zmieniali swoją tożsamość, by utrudnić Niemcom identyfikację. Jan Karski w rzeczywistości nazywał się Jan Kozielewski. Okupacyjne nazwisko przetrwało i emisariusz posługiwał się nim do końca życia.